Prawidłowo działająca wentylacja odgrywa bardzo ważną rolę w utrzymywaniu bezpiecznego i zdrowego środowiska wewnętrznego. Bez odpowiedniej wentylacji, w zamkniętej przestrzeni, w której przebywają ludzie, znacząco pogarsza się jakość powietrza, którym oddychamy.
Ale czy sam system wentylacji może być źródłem rozprzestrzeniania niebezpiecznych chorób?
Z przeprowadzonych badań wynika, że koronawirus rozprzestrzenia się głównie na dwa sposoby:
- Poprzez transfer dużych kropli, które powstają w wyniku kaszlu lub kichania osoby chorej. Badania wykazują, że możemy zarazić się w ten sposób, jeżeli będziemy przebywali w promieniu do 2 metrów od osoby chorej.
- Innym sposobem transmisji wirusa są powierzchnie zanieczyszczone przez osoby chore. Przykładem takiej powierzchni może być np. klamka drzwi dotknięta przez osobę, która wcześniej zasłoniła usta otwartą dłonią podczas kaszlu. W takim przypadku wystarczy, aby osoba zdrowa, po dotknięciu zanieczyszczonej powierzchni, przeniosła materiał chorobotwórczy do własnego organizmu podczas dotykania ust lub oczu.
W obecnej sytuacji, wiele osób zadaje sobie pytanie, czy istnieją jeszcze inne możliwości przenoszenia wirusa, np. poprzez powietrze, którym oddychamy w zamkniętych pomieszczeniach?
Tak, badania pokazują, że wirus może pozostać aktywny
aż do 3 godzin, unosząc się na niewielkich kropelkach wody w niewentylowanym powietrzu wewnętrznym.
Następnie, opadające krople zanieczyszczają powierzchnie wewnętrzne, na których wirus pozostaje nawet przez kilka dni.
Odnosząc się do pytania o rozprzestrzenianie wirusa poprzez system wentylacji, to na dzień dzisiejszy nie ma żadnego naukowego dowodu, że koronawirus może być przenoszony przez prawidłowo działający system wentylacji. Wręcz przeciwnie, większość lekarzy i specjalistów wskazuje, że w okresie choroby powinniśmy zintensyfikować wentylację pomieszczeń świeżym powietrzem.
Istnieją proste i skuteczne metody zapewniające dobrą jakość powietrza w pomieszczeniach zamkniętych, przyczyniające się do zmniejszenia infekcji:
- Wprowadzenie większej ilości świeżego powietrza do budynku pomaga rozrzedzić zanieczyszczenia w powietrzu, zmniejszając prawdopodobieństwo infekcji. Badanie opublikowane w zeszłym roku wykazało, że zapewnienie nawet minimalnego poziomu nawiewu powietrza zewnętrznego, zmniejszyło przenoszenie grypy w podobnym stopniu jak zaszczepienie ok. 50-60% osób w budynku.
- Wilgotność. Istnieje kilka różnych teorii, ale jedno jest pewne - prawidłowy poziom wilgotności odgrywa bardzo ważną rolę w zapobieganiu rozprzestrzeniania się wirusów oraz innych mikroorganizmów chorobotwórczych w budynkach. Lekarze oraz specjaliści zalecają utrzymanie wilgotności względnej w zakresie pomiędzy 40% a 60%. W podanym przedziale, organizm ludzki ma największą odporność na patogeny chorobotwórcze oraz wirusy. W przypadku zbyt niskiej wilgotności, dochodzi do wysuszenia śluzówki oka oraz podrażnień w gardle. Nadmierna wilgotność powoduje rozwój pleśni, grzybów oraz przyciąga roztocza. Zarówno zbyt niska, jak i zbyt wysoka wilgotność przyczynia się do rozwoju mikroorganizmów chorobotwórczych oraz wirusów. Dobrym rozwiązaniem jest nawilżanie powietrza zimą i osuszanie latem w celu utrzymania bardziej higienicznej, komfortowej i bezpiecznej jakości powietrza. Udowodniono, iż właściwy poziom wilgotności znacząco obniża zdolność wirusów i mikroorganizmów chorobotwórczych do przetrwania.
- Właściwie zaprojektowany system filtracji zmniejsza prawdopodobieństwo zarażenia się wirusami przenoszonymi drogą powietrzną z zewnątrz. Filtry są projektowane do wychwytywania cząsteczek i zanieczyszczeń od PM10, PM2,5 do PM1 (cząsteczki o średnicach od 10 do 1 mikrometra). Im mniejsza jest średnica zanieczyszczenia, tym gęstszy musi być filtr.
W szpitalach oraz obiektach służby zdrowia system filtracji musi być tak zaprojektowany, aby patogeny oraz inne niebezpieczne wirusy nie mogły dostać się do pomieszczeń z zewnątrz poprzez systemy wentylacji. W takich zastosowaniach wykorzystywane są wysokoskuteczne filtry cząsteczkowe powietrza typu HEPA.
Jako kolejny stopień wysokoskutecznej filtracji można zastosować bakteriobójcze promieniowanie ultrafioletowe (UVGI). Silne światło ultrafioletowe zabija mikroorganizmy i pomaga w dostarczaniu do pomieszczeń czystego i bezpiecznego powietrza.
Podsumowanie
Prawidłowo zaprojektowany, wykonany, oraz właściwie serwisowany system wentylacyjny odgrywa bardzo ważną rolę w ograniczaniu zagrożenia epidemicznego.
W okresie zwiększonego ryzyka zakażenia koronawirusem przedstawiamy kilka sugestii:
- W budynkach z wentylacją mechaniczną zalecamy dłuższy czas działania wentylacji. Należy zmienić nastawy zegarowe timerów systemowych tak, aby uruchamiać wentylację kilka godzin wcześniej i wyłączać później niż zazwyczaj. Jeszcze lepszym rozwiązaniem jest wentylacja 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu, z możliwością zmniejszonej krotności wentylacji podczas nieobecności ludzi.
- W systemach CAV, jeżeli jest to tylko możliwe, sugerujemy zwiększyć przepływ powietrza.
- W przypadku systemów VAV, sugerujemy zwiększenie minimalnego przepływu powietrza w czasie, kiedy budynek nie jest użytkowany, aby zapewnić lepsze oczyszczenie powietrza wewnętrznego.
- W przypadku systemów z recyrkulacją, zalecamy zmniejszenie do absolutnego minimum mieszania powietrza, które może zwiększać ryzyko rozprzestrzeniania się infekcji pomiędzy pomieszczeniami. W przypadku zaistnienia ryzyka zakażenia któregoś z pomieszczeń w budynku, należy bezwzględnie wyłączyć możliwość recyrkulacji powietrza w centrali wentylacyjnej oraz wykluczyć możliwość jakiejkolwiek niezamierzonej recyrkulacji.
- Recyrkulacja zewnętrzna. Należy zweryfikować odległości pomiędzy czerpnią a wyrzutnią powietrza systemu wentylacyjnego, ze szczególnym zwróceniem uwagi na dominujący kierunek wiatrów, tak aby w żadnym wypadku nie dochodziło do niekontrolowanej recyrkulacji powietrza.
- Jeżeli jest tylko taka możliwość, kontrolować właściwy poziom wilgotności.
- Sprawdzić stan filtrów, a jeżeli jest taka możliwość, dołożyć kolejne, bardziej skuteczne formy filtracji.
W obecnej sytuacji należy dążyć do szerokiego uświadamiania społeczeństwa odnośnie korzyści jakie daje wysokiej jakości system wentylacyjny. Do dnia dzisiejszego żadne badania nie wykazały, aby poprawnie zaprojektowany, wykonany, oraz właściwie serwisowany system wentylacyjny był źródłem rozprzestrzeniania jakichkolwiek chorób.
Dobry system wentylacyjny utrzymuje jakość powietrza wewnętrznego na wysokim poziomie i wymiernie przyczynia się do zmniejszenia ryzyka rozprzestrzeniania chorób wirusowych.
Bibliografia
Assessing the Dynamics and Control of Droplet- and Aerosol-Transmitted Influenza Using an Indoor Positioning System - Timo Smieszek, Gianrocco Lazzari & Marcel Salathé
Ventilation and airborne diseases – WHO
Coronavirus Prompts Response in HVAC Industry - Tagg Henderson
REHVA COVID-19 guidance document
How coronavirus spreads on a plane 2020 - National geographic
Microbiological cleanliness in the operating room - Preventing airborne contamination - Guidance and fundamental requirements – Swedish institute for standards
ASHRAE Position Document on Airborne Infectious Diseases
Combating the virus in the air - CAMFIL
