Vanuit HVAC-oogpunt zijn we soms geneigd om akoestiek te verwaarlozen. In theorie zouden eventuele geluidsproblemen reeds vanaf het ontwerp van het HVAC-systeem geëlimineerd moeten worden. En als alles goed verloopt, wordt een systeem zo ontworpen, gedimensioneerd en geïnstalleerd dat het geen storend geluid voortbrengt. Maar in werkelijkheid kan er sprake zijn van berekeningsfouten en gebrekkige installaties. Ook al werkt alles bij de ingebruikname, met renovaties en veranderingen van huurders kan het akoestisch klimaat niet langer voldoen. Omdat we het geluid in ruimtes niet continu meten - zoals we dat vaak wél doen met de temperatuur - klagen huurders vaak over een lawaaierig binnenklimaat. Er bestaan echter tal van manieren om dat te voorkomen.
Wat is akoestiek en waarom is het belangrijk?
Mensen die tijd doorbrengen in een gebouw worden uiteraard beïnvloed door de omstandigheden erin. De term ‘kwaliteit van het binnenklimaat’ (KBK) verwijst naar de kwaliteit van het klimaat van een gebouw in relatie tot de gezondheid van de bewoners. Het KBK wordt bepaald door heel wat factoren, waaronder luchtkwaliteit, vochtigheid, thermisch comfort, verlichting en akoestiek. Deze laatste factor is belangrijker dan veel mensen denken. Daarom moet bij elk bouwproject ook aandacht besteed worden aan de akoestiek.
Akoestiek, in dit geval in een gebouw, verwijst naar het geluidslandschap van binnenruimten. Wat als een ‘goede’ akoestiek wordt beschouwd hangt af van het gebruik van de ruimte; een auditorium en een kantoor beogen verschillende akoestische oplossingen, net als een gang versus een slaapkamer.
Het verminderen van de impact van ongewenst geluid, of beter gezegd lawaai, is een belangrijke doelstelling van akoestische techniek. Wanneer we langdurig vertoeven in ruimtes met een slechte akoestiek en bijgevolg blootgesteld worden aan geluidsoverlast, kan dit negatieve gevolgen hebben voor onze gezondheid. Zo blijkt uit onderzoek dat geluidsoverlast na verloop van tijd oorsuizen, hartproblemen en slaapstoornissen kan veroorzaken. Lawaai en een slechte akoestiek beïnvloeden ook de productiviteit; in een studie van universitaire omgevingen nam de productiviteit met 0,7% toe voor elke daling van het geluidsniveau met 1 dB.
Inzicht in akoestiek
De intensiteit van het geluid is een belangrijke factor. Echter, willen we geluidshinder inperken, dan moeten we niet alleen het geluidsniveau verlagen. Er zijn nog andere elementen die een rol spelen bij de manier waarop mensen door geluid worden beïnvloed. In veel bouwvoorschriften wordt een aantal cruciale geluids- en akoestische factoren genoemd waarmee rekening moet worden gehouden om een hoge KBK in een ruimte te bereiken. De meest voorkomende zijn:
- Bedrijfsgeluid, afkomstig van ventilatie, hydraulica enz.
- Geluid van buitenaf.
- Nagalmtijd, d.w.z. de tijd tot het geluid stopt.
- Vloerimpact, d.w.z. geluid uit ruimtes boven of onder de ruimte.
- Akoestische scheiding, geluid van aangrenzende ruimtes op hetzelfde niveau.
- STI/spraakverstaanbaarheid, d.w.z. het gemak of de moeilijkheid om spraak te horen.
- Geluidsmaskering, d.w.z. toevoeging van achtergrondgeluid om het comfort te verhogen.
- Trillingen.
In tools, schema's en normen voor de beoordeling van duurzame gebouwen hebben de meest voorkomende voorschriften betrekking op bedrijfsgeluid (vaak gecombineerd met zowel extern geluid als het interne geluidsniveau) en akoestische scheiding.
Goede werkpraktijken om akoestische problemen te voorkomen
Om bij een bouwproject goede akoestische kenmerken te bereiken, moeten de volgende punten steeds in acht genomen worden:
- De akoestische classificatienormen moeten duidelijke en controleerbare eisen bevatten.
- Leveranciers van de belangrijkste bouwcomponenten, zoals HVAC-apparatuur, moeten beschikken over alle akoestische gegevens. Bovendien moeten ontwerpers de producten en de bijbehorende risico's kennen.
- Producenten en leveranciers van de belangrijkste bouwcomponenten moeten hun producten hebben getest op basis van internationale normen, en moeten goed berekende en uitgewerkte specificaties voor het project kunnen voorleggen.
- Installateurs moeten beschikken over relevante montage- en installatie-instructies om potentiële risico's te vermijden.
- Controleurs moeten zich baseren op gestandaardiseerde meet- en berekeningsmethoden die in de norm voor akoestische classificatie opgenomen zijn.
Zoals hierboven vermeld, is vanuit HVAC-oogpunt de eerste stap naar een betere binnenakoestiek ervoor te zorgen dat het systeem zo wordt ontworpen dat het geen onnodig lawaai veroorzaakt, en dat het lawaai dat het wel veroorzaakt daadwerkelijk wordt geëlimineerd. Hiernaast is het ook belangrijk te kunnen simuleren wat er gebeurt als het systeem tijdens zijn levensduur wordt gewijzigd. Daartoe bestaan nuttige digitale tools.
Een goed vertrekpunt is de Room Unit Design-software van Swegon, waarmee eenvoudig kan worden nagegaan of de HVAC-producten in de ruimte de juiste hoeveelheid lucht leveren met behoud van een goede akoestische omgeving. Het is ook mogelijk BIM-bestanden te exporteren om de berekende gegevens door te geven voor verder gebruik in Revit of MagiCAD.
Daarnaast is de Acoustic Design-software van Swegon een grote hulp bij het berekenen en schatten van geluidsniveaus, ook in kanalen, en bij het configureren en selecteren van akoestische producten om eventuele geluidsproblemen te elimineren.
Kortom, er bestaan veel manieren om de akoestische omgeving om ons heen te verbeteren, wat op zijn beurt leidt tot een betere gezondheid, productiviteit en comfort.
